ომი და კასტრაცია
ზაზა შათირიშვილი
25 მაისი, 2022
დაახლოებით 1 წლის წინ, სრულიად შემთხვევით გადავიკითხე ჰემინგუეის „The Sun Also Rises”, რომელიც თავდაპირველად 1926 წელს გამოქვეყნდა, ხოლო 1 წლის შემდეგ ლონდონში გამოსცეს ახალი სათაურით - „ფიესტა“. როგორც ხშირად ხდება ხოლმე, მეორე სათაური უფრო წარმატებული აღმოჩნდა.
თანამედროვე ადამიანისათვის ომი, წესისამებრ, სრულიად უსაზრისო და ბარაბაროსული (არაცივილიზებული) პერფორმანსია. ამ მხრივ, ომისადმი დამოკიდებულება ძალიან ჰგავს სიკვდილისადმი მიმართებას, რომელიც დღეს, საზოგადოდ, გაძევებულია დასავლური საჯარო სივრციდან. დალაი-ლამას დავესესხები, რომლის თანახმადაც, „თანამედროვე ადამიანი ისე ცხოვრობს, თითქოს სიკვდილი არ არსებობს, ხოლო ისე კვდება, თითქოს არც უცოცხლია.“ არადა, ომი ისევე გარდაუვალია, როგორც სიკვდილი. თუმცა, პოსტმოდერნული „ზმანების სამყარო“ ცდილობს ორივეს გაექცეს.
ჰემინგუეისთან ჯერ კიდევ არსებობს ამბივალენტური მიმართება ომისადმი, რაც „ფიესტაში“ არატრივიალურად გამოიხატა. პროტაგონისტმა და მთხრობელმა ომის ღვთაებას, ამავე რომანის სხვა პერსონაჟის სიტყვები რომ გავიმეორო, „ყველაზე ძვირფასი რამ შესწირა“. ეს ევფემიზმი იმას ნიშნავს, რომ მან საბედისწერო ჭრილობის გამო დაკარგა სქესობრივი პოტენცია. ცხადია, ეს მეტაფორა, ერთი მხრივ, მადამ სტაინის ცნობილ ფრაზას გვახსენებს „დაკარგული თაობის“ შესახებ, ხოლო, მეორე მხრივ, პარადოქსულად, დაუსრულებელი ეროტიკული ლტოლვისა და ობსესიის გამოხატულებაცაა.
მაგრამ, განსხვავებით ჰემინგუეის მომდევნო რომანისაგან („მშვიდობით, იარაღო!“), „ფიესტაში“, საზოგადოდ, არ გვხვდება პაციფისტური პათოსი. სამაგიეროდ, არის ორი სიმბოლური ქრონოტოპოსი - პარიზული ბოჰემა და კორიდა.
პარიზული ბოჰემა და გაუთავებელი სმა სხვადასხვა კაფეში - ესაა, რაც ჰემინგუის რემარკთან აახლოებს და, ამავე დროს, მკაფიოდ გახაზავს იმ განცდას, რასაც „ომი, როგორც დაკარგული დრო“ - შეიძლება ვუწოდოთ.
მაგრამ, სრულიად მოულოდნელად, ჩნდება ომის სიმბოლური სუბსტიტუტი _ კორიდა, როგორც განსაცდელის „ხელოვნური“ ქრონოტოპოსი, რასაც გოტფრიდ ბენი სხვა კონტექსტში „პროვოცირებულ ცხოვრებას“ უწოდებდა.
ფიესტა - ესაა დღესასწაული. ხოლო დღესასწაული, როგორც გვახსოვს, თავისი წარმოშობით რიტუალთან და კულტთან არის დაკავშირებული, რასაც შესანიშნავად გვიჩვენებს თავად ქართული სიტყვაც. დღესასწაული ამოღებულია ყოველდღიური საქმიანობისა და შრომის რიტმიდან - ესაა განსაკუთრებული, მოცალეობის ჟამი, რომლის შინაარსიც საზეიმო თავყანისცემაა.
როცა ზეიმი კარგავს თავის ონტოლოგიურ შინაარსს, რჩება ორი რამ - დროსტარება და პროვოცირებული განსაცდელი, როგორც ნამდვილი ცხოვრების ჩანაცვლება - შინაგანი სულიერი გამოცდილების კასტრაცია.
